Stel je voor: een speler staat in de finale van het clubtoernooi op matchpoint op eigen service. Een service die hij in een training al ontelbare keren heeft geslagen. Het gaat om een service die hij kent, begrijpt en kan uitvoeren zonder er bij na te denken. Maar, op deze dag, op dit moment, denkt hij er wel bij na. Hij ziet het publiek, hij ziet het scorebord en denkt na over de mensen die kijken en er op rekenen dat hij het laatste punt pakt en het toernooi wint. Hij denkt aan de mensen, inclusief zichzelf, die verwachten dat hij dit laatste punt in stijl binnenhaalt. Dus, deze service is niet helemaal dezelfde als de service die hij al zo vaak in de training heeft geslagen. En wanneer hij klaar gaat staan om de service te slaan, zijn arm nog een keer los schudt en de bal uiteindelijk slaat, blijkt eens te meer dat dit om een totaal andere service gaat. Hij doet het ondenkbare, het onverwachte: hij slaat een dubbele fout, verliest de set en de wedstrijd. De druk werd hem te veel.
Iedereen heeft wel eens van de term choken gehoord. Op het basketbalveld spreekt men bij een misser op een belangrijk moment van the bricks. Bij golf en honkbal spreekt men onder dergelijke omstandigheden ook wel van the yips. Wordt er op de tennisbaan een bal gemist op een belangrijk moment, wordt er vaak gesproken over het spelen met een dikke arm. Allemaal termen voor hetzelfde fenomeen: de taakuitvoering op een bepalend moment is vele malen minder dan werd verwacht. Het verlangen om goed te presteren in situaties die van belang zijn, creëert bij veel tennissers prestatiedruk. Een wedstrijd voor eigen publiek of een eerste finale zijn ook situaties die kunnen zorgen voor de spreekwoordelijke dikke arm.
Twee mentale factoren die een grote rol spelen bij het ontstaan van de prestatiedruk zijn de gedachten en de aandacht van de speler. Het belang van het moment en de bijbehorende gedachten zorgen er voor dat de spanning toeneemt. Een te hoog spanningsniveau zorgt er voor dat de slagbeweging motorisch niet meer goed kan worden uitgevoerd. De beweging voelt verkrampt en de bal beland vaak in het net of ‘vliegt’ uit. Daarnaast wordt de aandacht op dergelijke momenten vaak gericht op andere zaken. Het belangrijke moment drukt een speler vaak in de ‘denkstand’ waarbij er een grondige analyse plaatsvindt van de situatie. Deze analyse heeft vaak een averechts effect! Het automatisme is weg en er volgt een hele beredeneerde service.
Mentale tips op belangrijke momenten:
Focus je voorafgaand aan het punt even op je ademhaling!
Een paar keer rustig ademen heeft een direct effect op je innerlijke toestand en kan meteen een klein beetje spanning wegnemen. Let vooral op het rustig en lang uitademen voor ontspanning. Bovendien richt je daarmee je aandacht! Je bent bezig met je ademhaling en dus even niet met analyseren.
Gebruik een kernwoord!
Bedenk voor de wedstrijd al wat je nodig denkt te hebben op moeilijke momenten. Wat zou je willen horen van jezelf, van je teamgenoot of je coach? Bedenk vervolgens een of meer kernwoorden die je daar aan helpen herinneren. Gebruik de kernwoorden gedurende de wedstrijd door ze tegen jezelf te zeggen. Herhaal ze gerust een aantal keer voor je een punt gaat spelen. Veel voorkomende kernwoorden voor tennissers zijn ‘los’, ‘rust’, ‘fel’ en ‘plezier’.
!! Je kunt beide tips ook combineren door voorafgaand aan je service of return even bewust diep uit te ademen, je armen te ontspannen en het kernwoord tegen jezelf te zeggen. Dit duurt maar 5 seconden en kan je helpen om met de juiste spanning én aandacht aan het punt te beginnen !!