Trainingskoning of wedstrijdbeest
'kun jij omgaan met de spanning?'
Na een succesvolle trainingsperiode in de winter moet het tijdens de competitie gaan gebeuren. Je wilt van waarde zijn voor je team en laten zien wat je kan. De verwachtingen van jezelf en van je omgeving zijn bekend en je bent van plan zoveel mogelijk wedstrijden te winnen. Dat lijkt goed te komen. Zeker nu je de eerste wedstrijd tegen een tegenstander speelt die je op papier en volgens je teamleden zou moeten pakken. Appeltje eitje, dat is dan al 1-0 toch? Dat is niet altijd het geval. Voor velen verandert het één en ander door de druk die bij ‘echte wedstrijden’ komt kijken. Aan de ene kant van het spectrum hebben we de ‘wedstrijdbeesten’. Dit zijn spelers die aanzienlijk beter presteren onder wedstrijddruk. Aan de andere kant hebben we de ‘trainingskoning’. De trainingskoning is de speler die tijdens trainingen zijn beste tennis laat zien maar een onherkenbaar laag niveau haalt “als het er echt om gaat'’. In deze editie gaan we in op het fenomeen dat sporters ver onder hun gebruikelijke niveau presteren door de druk die ze ervaren: dit fenomeen wordt choking under pressure genoemd.
Choking under pressure
In tennis wordt choken vaak in een zin genoemd me ‘dikke arm’, maar ook in andere sporten is dit een bekend verschijnsel. Een dikke arm in de dartwereld wordt ook wel ‘darteritis’ genoemd en van ‘yipping’ spreken we als een golfer niet meer weet hoe hij moet putten op het moment suprême. Maar hoe kan het nou gebeuren dat je onder je niveau presteert en in extreme gevallen niet eens meer weet hoe je een slag moet uitvoeren?
1. Paralyses by analyses
Het slaan van een forehand, service of andere slag is voor de meeste tennissers een ingesleten beweging die hoofdzakelijk onbewust plaatsvindt. In belangrijke situaties gebeurt er iets interessants: we willen we het heel graag goed doen. Deze controlebehoefte om het heel goed te doen zorgt ervoor dat je gaat nadenken over processen die normaal gesproken automatisch gaan. Ironisch genoeg werkt deze controlebehoefte averechts. Probeer maar eens heel bewust te typen en te bedenken waar je je vingers neerzet. Zoals je waarschijnlijk zult merken, wordt je geremd door bewust de regie over dit automatische proces te willen pakken. Dit effect wordt ook wel paralyses by analyses genoemd.
2. Afleiding
Ooit een wiskundesom voor de klas moeten oplossen wat ineens niet lukte? Een andere verklaring voor choking kan gevonden worden in beperkte aandacht die je ‘over’ hebt voor de uit te voeren taak. Een belangrijke wedstrijd kan namelijk voor allerlei gedachten zorgen, zoals: ‘ik moet winnen voor het team’ en:‘wat zal er met mijn rating gebeuren als ik verlies?’. Deze gedachten en emoties kapen als het ware een deel van je aandacht die nodig is voor het uitvoeren van je taak.
De verminderde prestatie onder druk heeft dus weinig te maken met je technische vaardigheden. Er is een mentale oorzaak: je kunt (tijdelijk) niet beschikken over de juiste vaardigheden. Nu we dit weten is de volgende vraag hoe we met druk om kunnen gaan. Hier een aantal tips voor speler én trainer.
1. Get used to it!
Train met regelmaat onder milde spanning. Deze ‘training under the gun’ methode werd onder andere effectief toegepast door basketballcoach Roger Reid. Toen Reid begon bij Southern Utah University, stond zijn team 217e in het vrije worpen klassement. Midden in de training en op de meest onverwachte moment werden spelers naar the free-throw line gehaald. Missen betekende een rondje rennen rond het veld. Met deze methodiek boekte Reid een opmerkelijk resultaat: na een jaar stonden ze nummer 1 in dit free-throw klassement. Trainen onder milde druk zorgt ervoor dat het verschil tussen wedstrijd en trainingssituatie minder groot wordt en dat je kan oefenen hoe jij hier effectief mee om kan gaan.
2. Richt je aandacht bewust
Aandacht is kwetsbaar en veel tijd om na te kan leiden tot ‘paralyses by analyses’. Om te voorkomen dat je in die denkstand komt, de controle wil pakken of onnodig wordt afgeleid, kan het helpen om bewust je aandacht te richten op andere zaken en ‘uit je hoofd te komen’. Een vaste routine kan hierbij helpen. Exemplarisch is routine van Nadal die met militaire precisie de tijd tussen de punten vult en daarmee afleiding voorkomt. Tijdens het slaan kan het helpen om je aandacht naar buiten te richten (bijvoorbeeld door simpelweg goed te kijken naar de bal), in plaats van bezig zijn met ‘hoe je de bal slaat’.
3. Accepteer
Druk hoort erbij en we hebben het zelfs nodig om in beweging te komen! En als je voelt dat de druk wat te hoog is, neem dan een optimistische, realistische houding aan en blijf er voor gaan (hard werken). Relativeer en bedenk je dat tennis gewoon een heel leuk spelletje is. Ook topspelers worden overvallen door de immense druk die bij het spelletje kan komen kijken. Zo deed Wawrinka na de finale van de US-Open 2016 een opvallende ontboezeming: “"Een paar minuten voor we de baan op moesten stond ik te huilen en te beven bij mijn coach Magnus Norman." Wawrinka herpakte zich en vier uur later ging hij met de titel naar huis.